मधुमेह एउटा गम्भीर स्वास्थ्य समस्या हो जसका कारण प्रत्येक वर्ष १० लाखभन्दा बढी मानिसको ज्यान जाने गर्छ। जोसुकैलाई पनि यो रोग लाग्न सक्छ। यसलाई चिकित्सकीय भाषामा ‘डाइअबीटीज’ भनिन्छ। रगतमा चिनीको मात्रा बढी हुने भएकाले यसलाई ‘सुगर’ वा ‘चिनी रोग’ पनि भन्ने गरिएको छ। शरीरले रगतमा भएको सबै चिनी (ग्लुकोज) प्रशोधन गर्न नसक्दा मानिसमा हृदयाघात, मस्तिष्काघात र अन्धोपन हुन सक्छ अनि मिर्गौलाले काम गर्न छाड्ने अवस्था पनि निम्तिन सक्छ। खाना खाएपछि हाम्रो शरीरले कार्बोहाइड्रेटलाई टुक्र्याएर ग्लुकोज बनाउँछ। पेटनजिकै अवस्थित प्यान्क्रिअस अर्थात् अग्न्याशय भनिने एउटा ग्रन्थिले इन्सुलिन होर्मन उत्पादन गर्छ जसले हाम्रो शरीरलाई त्यो ग्लुकोजलाई सोसेर पोषण बनाउन निर्देशन दिन्छ। तर इन्सुलिनले राम्ररी काम नगरे वा त्यसको उत्पादन नभए रगतमा चिनी जम्मा हुन थाल्छ। त्यस्तो अवस्थालाई मधुमेह अर्थात् डाइअबीटीज भनिन्छ। मधुमेह भएकामध्ये झन्डै १० प्रतिशत मानिसमा टाइप वन डाइअबिटीज भएको हुन्छ। टाइप टू डाइअबीटीज हुँदा प्यान्क्रिअस ग्रन्थिले पर्याप्त इन्सुलिन उत्पादन गर्दैन र होर्मनले पनि राम्रोसँग काम गर्दैन।

विभिन्न अध्ययनहरूले फरकफरक मापदण्ड प्रयोग गरेर ६ देखि १६ प्रतिशत गर्भवती महिलामा ‘जेस्टेशनल डाइअबीटीज’ देखा पर्ने गरेको जनाएका छन्।  त्यस्तो अवस्था सिर्जना भएका महिलाहरूले चिनीको मात्रालाई आहारा, शारीरिक गतिविधि वा इन्सुलिनको प्रयोग गरेर टाइप टू मधुमेह हुनबाट रोक्नुपर्छ। मानिसहरूमा मधुमेह हुनुअघिका समस्याहरू पनि देखा पर्न सक्छन्। त्यति बेला ग्लुकोजको मात्रा बढी हुने गर्छ र त्यसले पनि मधुमेह गराउन सक्छ।

नजिकै गएको पहिरोले सुरुङ क्षेत्रमा ठूलो मात्रा ढुङ्गामाटो थुप्रिँदा सुरुङ भत्किएको बताइएको छ। त्यसले गर्दा सुरुङभित्र अक्सिजनको आपूर्ति पनि काटिएको बताइएको छ। आइतवार राति वाकीटकी यन्त्रको माध्यमबाट सुरुङमा फसेका मजदुरहरूसँग सम्पर्क स्थापित भएको थियो। सुरुङभित्र निर्माण कार्यका लागि पानी लग्न बनाइएको पाइपलाइनको प्रयोग अहिले ती मानिसहरूसम्म अक्सिजन, खानेकुरा र पिउने पानी पुर्‍याउन भइरहेको छ। फसिरहेका मानिसको उद्धार गर्न त्यस क्षेत्रमा उत्खनन सुरु गर्नुअघि उद्धारकर्मीहरूले त्यहाँ थुप्रिएको ढुङ्गामाटोको कैयौँ मिटर अग्लो विशाल डङ्गुर हटाउनुपर्ने छ। त्यसका लागि एक्स्कभेटर र अन्य ठूला उपकरणहरूको प्रयोग भइरहेको छ। मजदुरहरूसम्म पुग्न मङ्गलवार बिहान ढुङ्गामाटोले पुरिएको सुरुङको भागमा ९०० मिमिको पाइप छिराउनका लागि त्यस स्थानमा ड्रिल गर्ने प्रयासमा उद्धारकर्मीहरू लागिरहेका राज्य सरकारले जनाएको थियो।

मन्त्रिपरिषद्को निर्णयसँगै चिनियाँ सामाजिक सञ्जालमा प्रतिबन्ध लगाउने पछिल्लो मुलुक नेपाल बनेको छ। भारतमा पनि टिकटकमा प्रतिबन्ध छ। मन्त्री शर्माले तिहारको समयमा प्रतिबन्ध लाग्नु संयोग मात्रै भएको बताइन्।  “यो पटकपटक क्याबिनेटमा छलफल भएको विषय हो। धेरै गुनासाहरू आएका थिए। समाजमा र परिवारमा बसेर हेर्न नसकिने किसिमका सामाग्रीहरू राखिए भन्ने कुरा थियो। गृह मन्त्रालयले टिकटककै प्रतिनिधिलाई बोलाएर पनि त्यसबारे ध्यानाकर्षण गराएको थियो।” आँकडा नभए पनि इन्टरनेट प्रयोग गर्ने धेरै नेपालीहरू मनोरञ्जनका साधनका रूपमा टिकटक हेर्ने गर्छन्। तर मन्त्री शर्माले मनोरञ्जनभन्दा समस्या धेरै भएकाले प्रतिबन्ध लगाइएको बताइन्।   “मनोरञ्जनका लागि आरु सामाजिक सञ्जालहरू पनि छन्। फेसबुक, ट्विटरलगायतका माध्यमलाई हामीले केही पनि गरेका छैनौँ।” कैयौँले टिकटकमाथि प्रतिबन्ध लगाउने सरकारको निर्णयमाथि प्रश्न समेत उठाइरहेका छन्।  नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री गगन थापाले टिकटक बन्द गर्ने निर्णय गरेर सरकार “उल्टो कदम हिँडेको” टिप्पणी गरेका छन्। “सामाजिक सञ्जालको दुरुपयोग गर्नेलाई निरुत्साहित गर्न नियमन आवश्यक छ तर सामाजिक सञ्जाललाई नियमन गर्ने नाममा बन्द गरिनु सरासर गलत हो,” उनले फेसबुकमा लेखेका छन्। “यो एउटा सामाजिक सञ्जाल बन्द गर्ने नगर्नेभन्दा पनि यो सरकारको नियतको विषय हो। यसमा सरकारको नियत ‘अभिव्यक्ति तथा वैयक्तिक स्वतन्त्रता’ लाई कुण्ठित गर्ने देखियो। सरकारले यो कदम सच्चाउनुपर्छ, यसमा किन्तु परन्तु केही पनि चल्दैन।”

तीन महिनाको अवधिमा सबैभन्दा बढी असोजमा सात अर्ब ३५ करोड रुपैयाँभन्दा बढी मूल्यको नौ सय किलोभन्दा बढीको सुन आयात भएको विभागको तथ्याङ्क छ।

सरकारले राजस्व बापत त्यसबाट एक अर्ब १० करोड रुपैयाँभन्दा बढी आर्जन गरेको छ। राष्ट्र ब्याङ्कले एक महिनामा ६०० किलो (दैनिक २० किलो) मात्र सुन आयात गर्न पाउने सीमा तोकेको छ। कोभिडपूर्व दैनिक २० किलो आयात गर्न पाउने अनुमति थियो भने राष्ट्र ब्याङ्कले पछि घटाएर १० किलोमा सीमित गर्‍यो। अहिले फेरि दैनिक २० किलो आयात गर्न दिने भएपछि त्यसको प्रभाव देखिएको अधिकारीहरू बताउँछन्।